2.3 Przychody z umów z klientami Grupy Kapitałowej – podział według asortymentu

W przychodach z umów z klientami w sprawozdaniu z wyniku ujmowane są przychody powstające ze zwykłej działalności operacyjnej Grupy, tj. przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów.

Grupa generuje przychody głównie ze sprzedaży: miedzi, srebra i złota. Pozostałe mniejsze strumienie przychodów pochodzą ze sprzedaży usług (w tym dystrybucji energii elektrycznej i innych mediów oraz usług budowy kopalń) oraz pozostałych produktów (w tym energii elektrycznej), towarów i materiałów (w tym stali i ropy naftowej i jej pochodnych).

Grupa ujmuje przychody z umów z klientami w momencie spełnienia przez Grupę zobowiązania do wykonania świadczenia, poprzez przekazanie przyrzeczonego towaru lub usługi nabywcy, gdzie przekazanie to stanowi jednocześnie uzyskanie przez nabywcę kontroli nad tym składnikiem aktywów, tj. zdolności do bezpośredniego rozporządzania przekazanym składnikiem aktywów i uzyskiwania z niego zasadniczo wszystkich pozostałych korzyści oraz zdolność do niedopuszczania innych jednostek do rozporządzania składnikiem aktywów i uzyskiwania z niego korzyści. Ponieważ w większości transakcji sprzedaży po dokonaniu wysyłki przyrzeczonego towaru i przekazaniu nad nim kontroli Grupa ma bezwarunkowe prawo do otrzymania wynagrodzenia od klienta, gdyż jedynym warunkiem jego otrzymania jest upływ czasu, Grupa ujmuje należne jej wynagrodzenie z tytułu umów z klientami jako należność i tym samym Grupa nie rozpoznaje aktywów z tytułu wykonania  umowy.

Ponadto, przychody ze sprzedaży usług Grupa ujmuje w wyniku finansowym w miarę upływu czasu, jeżeli spełniony jest jeden z następujących warunków:

• klient jednocześnie otrzymuje i czerpie korzyści ekonomiczne płynące ze świadczenia Grupy w miarę jak wykonuje ona swoje zobowiązanie, lub
• w wyniku spełnienia zobowiązania przez Grupę powstaje lub zostaje ulepszony składnik aktywów (np. produkcja w toku), a kontrolę nad tym składnikiem w miarę jego powstawania lub ulepszania, sprawuje klient, lub
• w wyniku spełnienia zobowiązania przez Grupę powstaje składnik aktywów, który nie ma alternatywnego zastosowania dla Grupy i jednocześnie Grupie przysługuje egzekwowalne prawo do zapłaty za dotychczas wykonane świadczenie.

Jeżeli Grupa ujmuje przychód na podstawie obmiarów zgodnie z przyjętą metodą pomiaru stopnia zaawansowania wykonania świadczenia, zanim zostanie wystawiona faktura, ujmuje należne wynagrodzenie jako aktywo z tytułu umowy i przenosi je na należności kiedy prawo do wynagrodzenia staje się bezwarunkowe.

Jako zobowiązanie do wykonania świadczenia Grupa rozpoznaje każde, zawarte w umowie przyrzeczenie przekazania klientowi towaru lub usługi, które można wyodrębnić, lub grupy wyodrębnionych towarów lub usług, które są zasadniczo takie same i w taki sam sposób przekazywane klientowi. Dla każdego zobowiązania do wykonania świadczenia, Grupa ustala (na podstawie warunków umownych), czy będzie je realizować w miarę upływu czasu lub czy spełni je w określonym momencie. W szczególności dla umów na sprzedaż miedzi, srebra i złota każda jednostka miary przekazanego towaru (np. 1 tona miedzi lub 1 kg srebra) stanowi odrębne zobowiązanie do wykonania świadczenia. W związku z tym, dla każdej sprzedaży lub wysyłki produktów, obejmującej wielokrotność jednostki miary przekazanego produktu, która jest realizowana w tym samym czasie, Grupa wypełnia swoje zobowiązania do wykonania świadczenia oraz ujmuje przychód, w tym samym momencie.

W kontraktach handlowych, w których wypełnienie zobowiązania do wykonania świadczenia zachodzi w określonym momencie czasu, Grupa stosuje różne warunki płatności obejmujące zarówno przedpłaty do kilku dni przed dostawą jak i odroczone terminy płatności do 120 dni, przy czym odroczone terminy płatności nie dotyczą srebra. Terminy płatności uzależnione są od oceny ryzyka kredytowego odbiorcy oraz możliwości zabezpieczenia należności. Płatność wynagrodzenia staje się wymagalna, w zależności od warunków umownych, tj. przed zrealizowaniem przez Grupę dostawy (przedpłata) lub po wypełnieniu przez Grupę swojego zobowiązania do wykonania świadczenia. Jeżeli Grupa otrzymuje wynagrodzenie od klienta przed wypełnieniem swojego zobowiązania do wykonania świadczenia, ujmuje je jako zobowiązanie z tytułu umowy. Natomiast w przypadku odroczonych terminów płatności, Grupa ujmuje wymagalne od klienta wynagrodzenie jako należność, dopiero po przekazaniu klientowi przyrzeczonych produktów i wystawieniu faktury.

Przychody z umów z klientami ujmuje się w kwocie równej cenie transakcyjnej, stanowiącej kwotę wynagrodzenia, które – zgodnie z oczekiwaniem Grupy – będzie jej przysługiwać w zamian za przekazanie przyrzeczonych dóbr lub usług na rzecz klienta, z wyłączeniem kwot pobranych w imieniu osób trzecich.

Cena transakcyjna odzwierciedla również zmianę wartości pieniądza w czasie, jeżeli umowa z klientem zawiera istotny element finansowania, który określa się na podstawie umownych warunków płatności, bez względu na to czy został on wyraźnie określony w umowie. Oceniając, czy komponent finansowania jest istotny dla umowy, uwzględnia się wszystkie fakty i okoliczności, w tym ewentualną różnicę między kwotą przyrzeczonego wynagrodzenia a ceną sprzedaży gotówkowej przyrzeczonych towarów i usług oraz łączny wpływ obu następujących czynników: (i) przewidywany okres od momentu, w którym jednostka przekazuje przyrzeczone towary lub usługi klientowi do momentu, w którym klient płaci za te towary lub usługi, oraz (ii) stopy procentowe obowiązujące na danym rynku. W zrealizowanych umowach sprzedaży do klientów w 2022 r. oraz 2021 r. Grupa zidentyfikowała istotny komponent finansowania w kontrakcie z Franco Nevada (umowa opisana poniżej w części Ważne oszacowania, założenia i osądy). Grupa przedstawia skutki finansowania (koszty z tytułu odsetek) odrębnie od przychodów z umów z klientami w sprawozdaniu z całkowitych dochodów. W kontrakcie z Franco Nevada występuje również element zmienności wynagrodzenia. W takiej sytuacji Grupa rozpoznaje przychody oszacowując kwotę wynagrodzenia, do którego będzie uprawniona w zamian za przekazane dobra na rzecz klienta i zalicza do ceny transakcyjnej część lub całość kwoty wynagrodzenia zmiennego wyłącznie w takim zakresie w jakim jest wysoce prawdopodobne, że nie nastąpi odwrócenie znaczącej części wcześniej ujętych skumulowanych przychodów w momencie kiedy niepewność co do wysokości wynagrodzenia ustanie.

W przypadku transakcji sprzedaży produktów miedzi i srebra, dla których cena zostanie ustalona po dniu ujęcia sprzedaży w księgach rachunkowych, na moment początkowego ujęcia transakcji dokonuje się korekty przychodów ze sprzedaży z tytułu różnicy pomiędzy ceną terminową metalu wyrażoną w USD z dnia rozpoznania sprzedaży na okres odpowiadający okresowi rozliczenia transakcji, a ceną wynikającą z faktury prowizorycznej. Korekta ta doprowadza wartość transakcji do wartości oczekiwanej jako ceny transakcyjnej na moment początkowego ujęcia.  Dotyczy to wyłącznie przypadków, gdy zmiana ceny transakcyjnej wynika ze zmiany ceny metalu. Do tego typu zmiennych przychodów nie ma zastosowania ograniczenie z MSSF 15 dotyczące ujmowania zmiennego wynagrodzenia w kwocie, co do której jest wysoce prawdopodobne, że nie nastąpi jej odwrócenie. Zmiany zarachowanej kwoty po momencie ujęcia nie wpływają na przychody ze sprzedaży lecz stanowią zyski/straty z wyceny do wartości godziwej należności, zgodnie z zasadami rachunkowości przedstawionymi w Nocie 10.2.

Przychody ze sprzedaży korygowane są o wynik z rozliczenia instrumentów pochodnych zabezpieczających przyszłe przepływy pieniężne, zgodnie z ogólną zasadą, że rozliczenie pochodnego instrumentu zabezpieczającego w części stanowiącej zabezpieczenie efektywne ujmuje się w tej samej pozycji wyniku finansowego, w której ujmowana jest wycena pozycji zabezpieczanej w momencie, kiedy pozycja zabezpieczana wpływa na wynik finansowy.

Grupa ujmuje przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów w wyniku finansowym jednorazowo, w momencie spełnienia zobowiązania do wykonania świadczenia, w szczególności określanym w oparciu o formuły baz dostawy INCOTERMS. W większości kontraktów, moment przeniesienia kontroli na klienta następuje po dostarczeniu dóbr do klienta, przez co rozumie się również dostarczenie dóbr przewoźnikowi lub podstawienie ich klientowi na wyznaczony zakład (bazy DAP, FCA i EX WORKS). W pozostałych kontraktach przeniesienie kontroli nad dobrami na klienta następuje w momencie przekazania przewoźnikowi morskiemu na pokład statku (bazy CFR, CIF, CPT oraz CIP). W tych kontraktach Grupa jest zobowiązana również do zorganizowania  transportu. W takich przypadkach Grupa działa jako zleceniodawca, ponieważ sprawuje kontrolę nad wykonaniem usługi przed jej przekazaniem do klienta. Jednocześnie Grupa przypisuje część ceny transakcyjnej do usługi transportu i ujmuje przychód z tego tytułu w miarę upływu czasu.

Grupa rozpoznaje przychody w miarę upływu czasu z tytułu realizowanych usług budowy kopalń i prowadzenia innych robót geologicznych. Grupa spełnia zobowiązania w czasie, ponieważ klient jednocześnie otrzymuje i czerpie korzyści ekonomiczne wynikające ze świadczonej usługi w miarę jej wykonywania lub ze względu na wytwarzanie składników, które nie mają alternatywnego zastosowania dla Grupy i jednocześnie Grupie przysługuje egzekwowalne prawo do zapłaty. Do pomiaru stopnia zaawansowania wykonania świadczenia Grupa stosuje metodę opartą na nakładach poniesionych przy spełnianiu zobowiązania do wykonania świadczenia na bazie poniesionych kosztów oraz do innych kontraktów metodę opartą na wynikach, gdzie z góry określona cena jednostkowa jest stosowana do wyceny jednostki produkcji (np. do wyceny metrów wydrążonego chodnika).

Kontrakt z Franco Nevada

Zobowiązanie do wykonania świadczenia 

Grupa realizuje umowę typu streaming arrangement, stanowiącą dostępne na rynku źródło finansowania jednostek działających w branży wydobywczej.

Umowa dotyczy sprzedaży połowy produkcji złota, platyny oraz palladu zawartych w rudzie wydobytej w okresie życia następujących kopalń: Morrison, McCreedy West oraz Podolsky wchodzących w skład OWSP Sudbury. Na podstawie warunków  umowy Quadra FNX Mining Ltd. otrzymała przedpłatę w wysokości 400 mln CAD. Jednocześnie, cena sprzedaży za uncję ekwiwalentu złota, zgodnie z umową, stanowi mniejsza z kwot: (a) 400 USD, powiększone o 1% każdego roku począwszy od 2011 r., bądź (b) cena rynkowa złota. Otrzymana przedpłata pokrywa różnicę pomiędzy wartością rynkową sprzedanej rudy, a jej wartością w stałej cenie sprzedaży. Grupa ujęła zobowiązanie z tytułu umowy w kwocie zaliczki z tytułu zobowiązania jednostki do wykonania świadczenia w postaci przekazania lub gotowości do przekazania dóbr lub usług w przyszłości. Grupa zaprzestaje ujmowania tego zobowiązania z tytułu umowy i ujmuje przychód w momencie, gdy przenosi owe dobra lub usługi na klienta, spełniając w ten sposób swoje zobowiązanie do wykonania świadczenia.

Wynagrodzenie zmienne 

W umowie z Franco Nevada łączna cena transakcyjna jest zmienna i zależy od ilości sprzedanych surowców, a ta z kolei zależy od wydobycia rudy w przyszłości przez okres życia kopalni (w tym np. od wielkości złóż). A zatem, jeżeli w kolejnych okresach sprawozdawczych Grupa dokona zmiany osądu w zakresie planowanego wydobycia rudy, a w konsekwencji ilości sprzedanych surowców – dokona także aktualizacji ceny transakcyjnej.

Kwoty przypisane do spełnionych zobowiązań do wykonania świadczenia Grupa ujmuje jako przychody lub jako zmniejszenie przychodów w okresie, w którym cena transakcyjna uległa zmianie.

Istotny element finansowania

W kontekście umowy z Franco Nevada, mając na uwadze przewidywany okres od momentu, w którym otrzymano przedpłatę do momentu, w którym Grupa przekazuje przyrzeczone dobra (okres życia kopalni, tj. kilkadziesiąt lat) oraz charakter tej umowy uznano, że rozkład w czasie płatności daje Grupie korzyści z tytułu finansowania dostawy surowców przez kupującego (Franco Nevada), co skutkuje tym, że umowa zawiera istotny element finansowania.

Grupa przedstawia skutki finansowania (koszty z tytułu odsetek) oddzielnie od przychodów z umów z klientami w sprawozdaniu z wyniku. Koszty z tytułu odsetek ujmowane są tylko w takim zakresie, w jakim wcześniej ujęto zobowiązanie z tytułu umowy z Franco Nevada.

Ustalenie ceny transakcyjnej przypisanej do pozostałych zobowiązań do wykonania świadczeń 

W sytuacji, kiedy na dzień kończący okres sprawozdawczy Grupa posiada pozostałe zobowiązania do wykonania świadczenia, wymagane jest ujawnienie ceny transakcyjnej przypisanej do tych zobowiązań (MSSF 15.120-122). Grupa stosuje rozwiązanie praktyczne i nie ujawnia zobowiązań do wykonania świadczeń stanowiących część umów, których przewidywany pierwotny okres obowiązywania wynosi jeden rok lub krócej. Grupa posiada również kontrakty długoterminowe, w których cena jest oparta głównie na wynagrodzeniu zmiennym, którego Grupa nie uwzględnia w szacunku ceny transakcyjnej.

Ponadto, Grupa (przez spółkę DMC) realizuje kontrakty długoterminowe na budowę kopalń, w których do ujmowania przychodów wykorzystuje metodę opartą na nakładach spełniającą kryteria dla ujmowania przychodu w kwocie, którą Grupa ma prawo zafakturować. Łączna kwota ceny transakcyjnej przypisanej do zobowiązań do wykonania świadczeń, które pozostały niespełnione na koniec okresu sprawozdawczego wyniosła 899 mln PLN, z czego kwota 559 mln PLN zostanie zrealizowana w roku 2023, kwota 149 mln PLN zostanie zrealizowana w 2024 r., a kwota 191 mln PLN zostanie zrealizowana w 2025 r. lub później. W tych kontraktach nie występuje zmienny element wynagrodzenia.